Hoe DuPont met teflon een ongekende milieuramp veroorzaakte. Ook in Nederland?
Door Arne van der Wal: Chemiebedrijf DuPont heeft decennialang de giftigheid van een bestanddeel van teflon verdoezeld. In de Verenigde Staten lopen zo’n 3500 civiele zaken tegen de chemiereus. Het betreft een van de grootste milieuschandalen waarvoor de chemische industrie verantwoordelijk is. Maar in Nederland, waar DuPont in Dordrecht teflon produceerde, is het opmerkelijk stil rond deze kwestie. Zaten de toezichthoudende instanties te slapen?
Leverkanker, zaadbalkanker, een verhoogd cholesterolgehalte, hormoonverstoring, colitis ulcerosa (een ontstekingsziekte van de dikke darm), verminderde vruchtbaarheid, nierkanker, blaaskanker en geboorte-afwijkingen. Het zijn niet de opwekkendste onderwerpen om een artikel mee te beginnen. Toch is het belangrijk om er kennis van te nemen. Het zijn de belangrijkste ziektes die worden geassocieerd met de stof PFOA, perfluoroctaanzuur. Het is een van de stoffen die tientallen jaren is gebruikt bij de fabricage van een product dat iedereen kent en waaraan iedereen elke dag wordt blootgesteld: teflon. PFOA is een stof die tegenwoordig voorkomt in praktisch ieders bloed. Ook in het uwe.
De stof PFOA is door chemiebedrijf DuPont tientallen jaren gebruikt voor de fabricage van teflon, waarop DuPont het patent bezat. Een van de fabrieken waar teflon wordt geproduceerd staat in Dordrecht. In de VS wordt de stof, daar beter bekend onder de molecuulnaam ‘C8’, sinds enkele jaren beschouwd als een van de giftigste en hardnekkigste chemische stoffen die in het milieu en het menselijk lichaam terecht zijn geraakt.
Dat feit is al sinds 2001 bekend, maar de Nederlandse toezichtsautoriteiten hebben dat genegeerd. Er is nooit specifiek onderzoek gedaan naar de mogelijke vervuiling van PFOA in de omgeving van Dordrecht. Terwijl daar alle reden toe was.
PFOA is een fluorkoolstofverbinding, een door de mens gemaakte stof, die van nature niet in het milieu voorkomt. Maar enige tientallen jaren nadat het in productie is genomen, zit de stof overal in. In ons drinkwater. In onze voeding. In onze bodem. Zelfs in het lichaam van onze baby’s. En echt niet alleen in geïndustrialiseerde landen, zelfs ijsberen op de Noordpool en pinguïns op de Zuidpool hebben deze giftige stof in hun bloed. PFOA en vergelijkbare fluorkoolstofverbindingen zijn letterlijk alom aanwezig.
Over de mogelijke gezondsheid- en milieuschade en de kosten die daaraan verbonden zijn, is echter nog maar weinig bekend. Verschillende experts gaan ervan uit dat het topje van de PFOA- ijsberg nog maar amper zichtbaar is geworden.
Volgens sommige milieu-organisaties, zoals de Amerikaanse Environmental Working Group, gaat het om een enorme, sluipende milieuramp, waarvan vele generaties na ons de gevolgen zullen ondervinden. Een van de verantwoordelijke ondernemingen is DuPont. Dat tot deze zomer een fabriek in Dordrecht bezat. Of daarmee in de omgeving milieu-of gezondheidsschade is veroorzaakt, is niet bekend. Hoewel er alle aanleiding toe was, hebben Nederlandse autoriteiten dat om onduidelijke redenen nooit onderzocht.
‘Waardevol en veelzijdig’
Teflon is een fantastisch product. In zijn publicaties noemt DuPont, tot voor kort eigenaar van het handelsmerk, teflon trots ‘één van de meest waardevolle en veelzijdige technologieën gemaakt die ooit zijn uitgevonden’. Het bezit unieke eigenschappen: het stoot water, vuil en vet af. Technisch gezien zijn er eigenlijk geen alternatieven voor fluorkoolstof-verbindingen. Die ‘waardevolle technologie’ bracht ons de anti-aanbakpan van Tefal, die het mogelijk maakt met een minieme hoeveelheid vet een ei of lapje vlees te braden zonder dat het aanbakt. De waterafstotende eigenschappen worden gebruikt in waterafstotende kleding en schoeisel, zoals GoreTex. Het is verwerkt in uiteenlopende gebruiksvoorwerpen: skiwas, flosdraad, voetballen, tapijten, sex toys, smeerolie en blusmiddelen.
Ook in de voedings- en verpakkingsindustrie komen die unieke afstotende eigenschappen goed van pas. Teflon-coatings worden gebruikt in onder meer pizzadozen, bakpapier, popcorn-zakken voor de magnetron en andere verpakkingen waar het van belang is dat vet en vloeistof worden afgestoten. Dankzij hun gladde eigenschappen worden tefloncoatings ook gebruikt voor kabels, vliegtuigen en de binnenkant van leidingen. Teflon was een belangrijke bron van inkomsten voor DuPont, maar deze zomer heeft het zijn zijn teflon-activiteiten afgestoten en verkocht aan een eigen verzelfstandigde spinoff, het chemiebedrijf Chemours. Ook de fabriek in Dordrecht is nu in handen van dat concern.
Onverwoestbaar
PFOA, of C8, is een van de ingrediënten van teflon. Het perfluoroctaanzuur is een hulpstof die teflon zelf (C2F4) verbindt met metaal of andere materialen. PFOA blijft zeer lang in het milieu en heeft de eigenschap dat het in het lichaam accumuleert. Elk PFOA-molecuul dat ooit is gefabriceerd blijft eeuwenlang bestaan. Dat is tegelijk een van de aspecten die de stof uniek maakt. En bedreigend.
Er zijn inmiddels overtuigende aanwijzingen dat de stof kankerverwekkend is en verschillende ziektes kan veroorzaken. Hoewel de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) alle onderzoeken nog zegt te evalueren en nog geen definitieve conclusie heeft geformuleerd met betrekking het mogelijke risico voor kanker, zegt het agentschap op zijn site niet op alle antwoorden te willen wachten.
Het EPA heeft in 2006 acht Amerikaanse ondernemingen verzocht om de PFOA-emissies van hun fabrieken te verlagen en de aanwezigheid van de stof in hun producten voor 2015 in zijn geheel te schrappen. Dat doet de EPA niet vaak: chemicaliën krijgen in het Amerikaanse toelatingssysteem vaak het voordeel van de twijfel, zeker als er grote commerciële belangen mee zijn gemoeid.
Intussen wordt PFOA inderdaad niet langer gefabriceerd in de VS. Voor deze stof worden tegenwoordig meestal vervangende perfluorkoolstoffen gebruikt, die minder schadelijk zijn. Wel wordt PFOA in China en Rusland nog geproduceerd en bevindt het zich nog steeds in allerlei producten, zoals voetballen, sportschoeisel en goedkope anti-aanbakpannen. Greenpeace constateerde vorig jaar nog dat de veelal in China gefabriceerde merchandise van het WK in Brazilië volop PFOA bevatte.
Honderden zieke werknemers
De PFOA-kwestie kwam eind jaren negentig van de vorige eeuw aan het rollen in een rechtszaak die het journalistieke platform de Huffington Post onlangs in een reconstructie omschreef als ‘een van de brutaalste, dodelijkste gokjes van het bedrijfsleven.’ Het is wat de Amerikanen een ‘landmark case’ noemen, een zaak die klein begon, maar tot ingrijpende veranderingen zou leiden.
Het gaat in dat artikel om de DuPontfabriek in Parkersburg West-Virginia. Niet alleen zijn daar honderden werknemers ziek geworden, ook in een straal van 80 mijl rond de teflon fabriek is er sprake van ernstige vervuiling van het drink- en grondwater. Voor de opgetekende verhalen van de betroffenen zijn is geen ander woord dan ‘hartverscheurend’. Vele geïnterviewden voelen zich verraden door het bedrijf waar ze een groot deel van hun leven hebben gewerkt.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hoe zit het in Dordrecht?
Eigenlijk weten we over de mogelijke gezondheidsschade bij de werknemers van de DuPont-teflonfabriek niets. In een reactie op een vraag daarover verwijst DuPont naar Chemours, dat sinds 1 juli de chemische activiteiten in Dordrecht heeft overgenomen. Ook over vervuiling met PFOA en verwante fluorkoolstoffen in de omgeving is zo goed als niets bekend. Woordvoerder Ron Sinnige van vakbond FNV kan bevestigen noch ontkennen dat er bij de fabriek in Dordrecht meer ziektegevallen zijn dan gebruikelijk. De vakbond weet het niet. ‘Wat ik van onze plaatselijk FNV-bestuurder wel heb gehoord is dat de fabriek bekend staat als zeer strikt als het om veiligheidsrisico’s gaat.’
Ook de gemeente Dordrecht zelf heeft geen onderzoek laten doen naar mogelijke PFOA-contaminatie in de omgeving rond de teflon-fabriek, zegt beleidsmedewerker Eelco Hoff. ‘Vergunningen worden geregeld door de provincie Zuid-Holland,’ zegt hij. ‘Wel is er enkele jaren wat te doen geweest over een niet gerapporteerde emissiestroom van HFP (hexafluorpropyleen, red.) in de Vitonfabriek van DuPont. Na een onderzoek heeft dat tot nieuwe vergunningsvoorschriften geleid. Maar over onderzoek naar teflon of PFOA is mij niets bekend.’
Hoff verwijst naar de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ). Maar ook daar is nooit specifiek onderzoek gedaan naar de verontreiniging met PFOA en verwante stoffen in de omgeving van Dordrecht. ‘Daar was geen aanleiding toe,’ laat OZHZ weten. ‘In het verleden is de emissie van deze stoffen vergund en zijn er normen gesteld in zowel de milieu- als de lozingsvergunning. Hierin volgen we de wet- en regelgeving.’ In het OZHZ-dossier over DuPont/Chemours, worden PFOA, PFOS en verwante fluorkoolstoffen niet vermeld. Wel is er het nodige te doen geweest over de nieuwe vergunning en is er een WOB-procedure gehouden om te weten te komen wat er precies aan de hand was met de emissies van HFP van de Dordtsche fabriek. Daaruit bleek dat er geen sprake was van een waterdichte controle
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lees het volledige artikel op: https://www.ftm.nl/exclusive/hoe-dupont-met-teflon-een-ongekende-milieuramp-veroorzaakte/
© ftm